PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه، اختلالی روانی است که فرد پس از مشاهده یا تجربه مستقیم رویدادی آسیبزا که خارج از تحمل اوست ایجاد میشود.
اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD تنها اختلالی است که شامل حال تمام افراد نمیشود. در واقع تنها کسانی ممکن است به این اختلال دچار شوند که در معرض یک حادثه جدی قرار بگیرند که از تحمل فرد خارج باشد. هم کودکان و هم بزرگسالانی که در برابر سوانح شدیدی چون جنگ یا تجاوز و... قرار گرفته باشند و از نظر روانی آمادگی داشته باشند از ابتلا به این اختلال و پیامدهای آن در امان نیستند. در این مقاله با تعریف، علائم و نشانههای تشخیصی و همچنین حقایق بیشتر مربوط به این اختلال آشنا شوید.
اختلال استرس پس از سانحه یا آسیب ((Post-Traumatic Stress Disorde نشانگان یا سندرمی است که پس از مشاهده، تجربه مستقیم یا شنیدن یک عامل استرسزا و آسیبزای شدید مانند تجاوز جنسی، جنگ، تصادف رانندگی، زلزله، آتش سوزی و دیگر عواملی که میتواند به مرگ واقعی یا تهدید به مرگ یا وقوع یک سانحه جدی منجر شود، بروز پیدا میکند.
البته الزاما همه کسانی که فشارهای روانی شدید را تجربه میکنند، گرفتار این نوع اختلال نمیشوند. در واقع ترس و فشار روانی که پس از برخورد با این رویدادها در فرد پدید میآید باید بیش از اندازه بوده به نحوی که فرد توانایی کنترل شرایط را از دست بدهد. زنان با نرخ شیوع ۱ در ۱۰ و مردان با نرخ شیوع ۱ در ۲۵ در طول زندگی خود به این اختلال مبتلا میشوند که این آمارها بیانگر نرخ بیشتر شیوع در زنان میباشد. زنان احتمالا این اختلال را بیشتر به دلیل تجاوز یا سوءاستفاده های جنسی در کودکی و بزرگسالی خود تجربه خواهند کرد.
PTSD در کودکان: برخی معتقدند که واکنش تند کودکان در مقابل حوادث بهنجار محسوب میشود و پس از مدتی از بین میرود. در عین حال برخی دیگر معتقدند که کودکان نیز به اختلال استرس پس از سانحه دچار میشوند ولی محرکهای آنها متفاوت است. مثلا ممکن است تماشای یک فیلم بد در کودکان موجب ایجاد این اختلال شود.
PTSD همراه با دیگر اختلالات: گاهی PTSD همراه با دیگر اختلالات روانی است. این نوع اختلال بسیار شایعتر از نوع ساده آن است. این نوع PTSD معمولا با حداقل یک اختلال روانپزشکی مهم دیگر مانند افسردگی، اعتیاد به الکل یا مواد مخدر، هراس، و سایر اختلالات اضطرابی همراه است. تحقیقات نشان میدهند که درمان دو اختلال به طور هم زمان دست آورد نتایج بهتری را در پی خواهد داشت. این امر به ویژه برای موارد همراهی اختلال استرس پس از سانحه و اعتیاد به الکل و مواد مخدر، بیشتر صدق میکند.
تشخیص این اختلال که از نظر بالینی پریشانی قابل ملاحظهای به وجود میآورد برای کسانی مقرر میشود که در معرض رویداد آسیب زایی قرار گرفتهاند که در آن:
این رویدادها آسیبزا حداقل به مدت یک ماه به یک یا چند در طریق زیر دوباره تجربه میشود:
حداقل برای مدت یک ماه فرد از محرکهای مرتبط با رویداد آسیب زا اجتناب میکنند و کرختی پاسخدهی کلی در او جود دارد که با حداقل سه مورد زیر نشان داده میشود:
حداقل به مدت یک ماه نشانههای مداوم افزایش انگیختگی وجود دارد که با حداقل دو مورد زیر نشان داده میشود:
در درمانPTSD هم دارودرمانی و هم روان درمانی در مورد این اختلال مورد استفاده قرار گرفتهاند و میگیرند. اما ظاهرا روان درمانی اثربخشتر بوده است:
دارودرمانی: دارو درمانی میتواند به بهبود این اختلال کمک کند اما باعث درمان کامل این اختلال روانی نمیشود. داروهای ضدافسردگی SSRI در بهبود آن اثرگذار هستند.
روان درمانی: رواندرمانی اختلال استرس پس از سانحه به روشهای گوناگونی انجام میشود که بستگی به رویکرد روانشناس دارد. یکی از بهترین روشها برای درمان، روش درمان شناختی-رفتاری یا CBT است. درمان PTSD ممکن است ماه ها به طول بیانجامد. بهبود فرد به این بستگی دارد که تا چه اندازه با روانشناس همکاری کند. یکی دیگر از روشهای درمانی، حساسیتزدایی با حرکات چشم و پردازش دوباره یا EMDR است. EMDR تکنیکی است که از حرکتهای چشم برای کمک به مغز به منظور پردازش تداعیها و منطقیسازی رویدادهای تروماتیک بهره میگیرد. این روش درمانی نیز یکی از روشهایی است که در درمان این اختلال بسیار اثرگذار بوده است.
حقایق، باورهای غلط و برچسبها در مورد اختلال استرس پس از سانحه باعث میشوند تا مبتلایان به آن به دلیل ترس از برچسبهایی که از سوی جامعه میخورند، به دنبال درمان نباشند و تصور کنند تنها راه مقابله با PTSD این است که از نظر روانی قوی باشند. مهم است که ما بتوانیم اطلاعات درست و غلط را خصوصا در مورد اختلالات روانی تشخیص دهیم و تلاش کنیم تا سواد سلامت روان خود را افزایش دهیم.
گروه روانشناسی ستاره