اسکیزوفرنی (Schizophrenia) یک اختلال روانی شدید است که بر اثر علل زیستی و محیطی به وجود آمده و بر روی نحوه فکر و رفتار شخص اثر میگذارد.
آیا تاکنون فردی را در خیابان دیدهاید که زیر لب با خودش حرف بزند. ژستهای عجیب و غریب بگیرد و طوری عمل کند که انگار صداهایی را میشنود که هیچ کس دیگری نمیتواند بشنوند؟ شاید از خودتان پرسیده باشید چه مشکلی دارد؟ گرچه این گونه رفتارها میتوانند نشانه چند اختلال ازجمله واکنش به دارو باشند اما در خیلی از موارد نشانههای نوعی روانپریشی به نام اسکیزوفرنی هستند که بیش از یک درصد جمعیت بزرگسال به آن مبتلا میباشند. برای افراد عادی خیلی سخت است که از رفتارهای عجیب و غریب و حرفهای درهم و برهم افراد در حالت روانپریشی آشفته نشوند. به همین جهت افراد روانپریش از معمولاً توسط دیگران طرد میشوند و فرصت کمی برای تعامل اجتماعی دارند. در این مقاله با اسکیزوفرنی، نشانهها، درمان و انواع آن آشنا شوید.
اسکیزوفرنی (Schizophrenia) یا شیزوفرنی یک اختلال شدید روانی است که بر روی نحوه فکر و رفتار شخص اثر میگذارد. به نظر میرسد که افراد مبتلا به این اختلال ارتباط خود را با واقعیت از دست دادهاند. اگرچه شیزوفرنی به اندازه اختلالات روانی دیگر رایج نیست، اما علائم آن بسیار ناتوان کننده است. افراد مبتلا معمولاً توهم شنیداری، توهمهای جنون آمیز یا عجیب و غریب، یا تکلم و تفکر آشفته نشان میدهند، و با اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی قابل توجهی همراه است.
نشانههای اختلال اسکیزوفرنی
علائم اسکیزوفرنی معمولا بین سنین 16 تا 30 سالگی شروع میشوند. در موارد نادر، کودکان نیز مبتلا به این اختلال میشوند. علائم این اختلال به سه دسته تقسیم میشوند: مثبت، منفی و شناختی.
1- علائم مثبت: علائم "مثبت" رفتارهای روان پریشی است که به طور کلی در افراد سالم مشاهده نمیشود. افرادی که دارای علائم مثبت هستند ممکن است برخی از جنبههای واقعیت را از دست بدهند. این علائم عبارتند از:
2- علائم منفی: علائم "منفی" با اختلالات عاطفی و رفتاری عادی همراه است. علائم عبارتند از:
کاهش گفتار
3- علائم شناختی: در برخی از بیماران علائم شناختی ناچیز هستند و برای برخی دیگر، شدیدتر میباشد و ممکن است بیماران تغییرات در حافظه و یا سایر جنبههای دیگر تفکر را نشان دهند.این علائم عبارتند از:
عوامل متعددی خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش میدهد.
1- ژنها و محیط: دانشمندان برای شناخت شیزوفرنی بر روی خانوادهها مطالعات طولانی مدت انجام دادند و معتقدند وجود یک شخص با این اختلال در خانواده احتمال ابتلا سایر اعضا را بالا میبرد. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا وجود دارند که اعضای خانواده آنها اختلال ندارند و برعکس، بسیاری از افراد سالم با یک یا چند عضو خانوادگی مبتلا به اختلال، مبتلا به این اختلال نمیشوند. دانشمندان معتقدند که بسیاری از ژنهای مختلف ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند، اما هیچ ژنی به تنهایی باعث ایجاد اختلال در فرد نمیشود. هنوز نمیتوان از اطلاعات ژنتیکی برای پیشبینی این بیماری استفاده کرد.
2- عوامل محیطی: دانشمندان معتقدند که برای ایجاد اسکیزوفرنی تعامل بین ژنها و جنبههای محیطی ضروری است. برخی از عوامل محیطی عبارتند از:
3- تفاوت در ساختار و شیمی مغز: دانشمندان بر این باورند که عدم تعادل در واکنشهای شیمیایی مرتبط با مغز شامل انتقال دهندههای عصبی (موادی که سلولهای مغز برای برقراری ارتباط با یکدیگر از آنها استفاده میکنند) دوپامین و گلوتامات و برخی دیگر از آنها، نقش اساسی را در اسکیزوفرنی ایفا میکنند.
برخی از محققین فکر میکنند مشکلات در هنگام رشد مغز قبل از تولد ممکن است به ارتباطات مغزی معیوب منجر شود. همچنین مغز نیز در طول بلوغ تغییرات بزرگی میکند و این تغییرات میتواند علائم روان پریشی را در افرادی که به علت ژنتیک یا اختلالات مغزی آسیب پذیر هستند، ایجاد کند.
انواع اسکیزوفرنی
کاتاتونیک: با رفتارهای حرکتی غیر عادی مشخص میشود. کاتاتونی حالتی است که در آن فرد نه حرکت میکند و نه به دیگران واکنش نشان میدهد.
نوع آشفته: نشانههایی از جمله گفتار آشفته، رفتار آشفته و عاطفه سطحی یا نامناسب را شامل میشود.
نوع پارانوئید: افراد مبتلا به نوع پارانویید به یک یا چند هذیان غیرعادی اشتغال ذهنی دارند یا اینکه دارای توهماتی هستند که با موضوع مورد آزار و اذیت قرار گرفتن ارتباط دارند اما گفتار یا رفتار آنها آشفته نیست.
نوع نامتمایز: فرد مجموعه نشانه های شیزوفرنی را آشکار می سازد ولی ملاک های پارانویید، کاتاتونیک، یا نوع آشفته را برآورده نمیکند.
نوع باقی مانده: این اصطلاح در مورد مبتلایانی به کار میرود که مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص داده شدهاند و علایم طولانی اختلال دیگری غیر از نشانههای روانپریشی را نشان میدهند.
از آنجا که علل این اختلال هنوز ناشناخته است، درمانها متمرکز بر حذف علائم بیماری میباشد و شامل موارد زیر میشود:
1- استفاده از داروهای ضد روانپریشی
داروهای ضد روانپریشی معمولا به صورت قرص یا شربت و یا تزریق مصرف میشوند. برخی از افراد وقتی که شروع به مصرف دارو میکنند عوارض جانبی دارند، اما اغلب عوارض جانبی پس از چند روز از بین میروند. پزشکان و بیماران میتوانند برای پیدا کردن بهترین دارو یا ترکیب دارو و دوز مناسب با یکدیگر کار کنند.
2- درمانهای روان شناختی
درمانهای روانشناختی برای بیمارانی مفید است که قبل از آن شروع به استفاده از داروهای ضد روانپریشی کرده باشند. یادگیری و استفاده از مهارتهای مقابلهای برای مقابله با چالشهای روزمره اسکیزوفرنیا به افراد کمک میکند تا اهداف زندگی خود مانند حضور در مدرسه یا کار را دنبال کنند. افرادی که در درمان منظم روان شناختی مشارکت دارند، احتمال بازگشت بیماری و یا بستری شدن در آنان بسیار کاهش مییابد.
3- مراقبتهای تخصصی هماهنگ (CSC)
این مدل درمان، ادغام درمان دارویی، درمانهای روانی-اجتماعی، دخالت خانواده، و حمایتهای آموزشی و شغلی است و هدف آن کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی میباشد. مدلهای جامع درمان عمدتاً فنون رفتاری و مداخلههای اجتماعی فرهنگی را شامل میشوند که بر محیط درمانی و خانواده درمانی تمرکز دارند.
مراقبت و حمایت از کسانی که مبتلا به این اختلال هستند سخت است. برقراری ارتباط و پاسخ گویی به کسی که اظهارات عجیب و غریب یا نادرست را بیان میکند بسیار مشکل میباشد. برخی از مواردی که میتوانید برای کمک به عزیزانتان انجام دهید عبارتند از:
گروه روانشناسی ستاره